پلاستیسیته مغز یا خاصیت نوروپلاستیسیته به توانایی مغز برای تغییر یا تطبیق گفته می‌شود که به واسطه تمرین ممکن می‌شود. وقتی گفته می‌شود که مغز پلاستیسیته دارد به نوعی انعطاف در مغز اشاره می‌شود. در واقع Neuro به نورون‌های مغز، سلول‌های عصبی و بنیاد سیستم عصبی بدن، و plasticity به انعطاف‌پذیری مغز اشاره دارد.
مغز انسان از ۸۵ میلیارد نورون ساخته شده است. در گذشته پژوهشگران باور داشتند که ازدیاد سلول‌های عصبی، Neurogenesis، در زمان اندکی پس از تولد متوقف می‌شود. امروزه توانایی خارق‌العاده مغز برای تشخیص معبرهای عصبی جدید، ایجاد اتصالات نو و در مواردی نورون‌های جدید بهتر از گذشته درک شده است. این مفهوم به نام نوروپلاستیسیته شناخته می‌شود.
انواع نوروپلاستیسیته
- Functional plasticity خاصیت مغز برای انتقال وظایف مغز از قسمت آسیب دیده به سایر نقاط سالم مغز است.
- Structural Plasticity خاصیت مغز برای تغییر ساختار با یادگیری است.
فواید پلاستیسیته مغز
خاصیت پلاستیسیته مغز به مغز امکان تطابق با تغییر را می‌دهد. بنابراین مغز می‌تواند:
- چیزهای جدیدی بیاموزد.
- توانایی‌هایی کنونی شناختی خود را بهبود بخشد.
- پس از سکته مغزی یا آسیب شدید مغزی بهبود یابد.
- سطح سلامت و کارایی خود را ارتقا بخشد.
پلاستیسته مغز چگونه کار می کند؟
در سال‌های نخست تولد یک کودک مغز به سرعت رشد می‌کند. در هنگام تولد هر نورون از قشر مغز در حدود ۲۵۰۰ سیناپس دارد. با رسیدن به سه سالگی این عدد به حدود ۱۵۰۰۰ سیناپس به ازای هر نورون افزایش می‌یابد.
اما برای یک فرد بالغ این عدد به نصف می‌رسد. چرا؟ زیرا با کسب تجربه، برخی اتصالات مغز تقویت می‌شوند درحالیکه برخی بی‌استفاده مانده و از بین می‌رود. این فرآیند را synaptic pruning یا هرس شدن سیناپسها نامند. به واقع در طی این فرآیند اتصالات مغز گسترش می‌یابند و اتصالات ضعیف مغز هرس می‌شوند. به این شکل مغز قابلیت این را پیدا می‌کند که به محیط در حال تغییر عادت کند.
یک نظر برای “خاصیت نوروپلاستیسیته مغز یا Neuroplasticity چیست؟”